Deriwaty finansowe to instrumenty pochodne, których wartość zależy od cen innego aktywa bazowego, takiego jak akcje, obligacje, towary, waluty, stopy procentowe lub indeksy. Są to umowy między dwiema stronami dotyczące przyszłych transakcji z aktywami bazowymi. Deriwaty finansowe są wykorzystywane zarówno do zabezpieczania przed ryzykiem (hedging), jak i do celów spekulacyjnych. W poniższym artykule przyjrzymy się bliżej, czym są deriwaty finansowe, jakie są ich główne rodzaje oraz jakie pełnią funkcje i jakie niosą za sobą ryzyka.

Rodzaje deriwatów finansowych

Deriwaty finansowe można podzielić na kilka głównych kategorii, w zależności od rodzaju aktywa bazowego oraz charakteru umowy. Do najbardziej znanych i najczęściej wykorzystywanych należą:

• Forwardy – umowy kupna lub sprzedaży aktywa bazowego, realizowane w ustalonym w przyszłości terminie i po ustalonej cenie. Forwardy nie są standardyzowane ani nie są przedmiotem obrotu na giełdzie.
• Futury – podobne do forwardów, ale są to umowy standardyzowane i handlowane na giełdach. Pozwalają na łatwiejsze zabezpieczanie przed ryzykiem oraz spekulację.
• Opcje – dają nabywcy prawo, ale nie obowiązek, do kupna (opcje call) lub sprzedaży (opcje put) aktywa bazowego po ustalonej cenie w określonym terminie. Opcje są instrumentami bardziej elastycznymi niż forwardy czy futury.
• Swapy – umowy wymiany przepływów finansowych między stronami w przyszłości, na podstawie ustalonych warunków. Najczęściej spotykanymi są swapy stóp procentowych i swapy walutowe.

Każdy z tych instrumentów ma swoje specyficzne zastosowania i charakterystyki, które decydują o ich popularności wśród inwestorów i firm poszukujących sposobów na zabezpieczenie przed różnego rodzaju ryzykiem finansowym.

Funkcje i ryzyka związane z deriwatami finansowymi

Funkcje deriwatów finansowych

Deriwaty finansowe pełnią kilka kluczowych funkcji w gospodarce i na rynkach finansowych:

• Zabezpieczenie przed ryzykiem (hedging) – przedsiębiorstwa i inwestorzy wykorzystują deriwaty do zabezpieczenia się przed zmiennością cen aktywów bazowych, kursów walutowych czy stóp procentowych.
• Spekulacja – inwestorzy używają deriwatów do spekulacji na zmianach cen aktywów bazowych, licząc na osiągnięcie zysków z różnic cenowych.
• Arbitraż – polega na wykorzystaniu różnic cenowych tego samego aktywa na różnych rynkach lub w różnych formach, co pozwala na ryzyko-free zysk.
• Dostęp do rynków i aktywów – deriwaty umożliwiają inwestorom dostęp do rynków i aktywów, które mogłyby być dla nich niedostępne lub zbyt kosztowne w bezpośrednim inwestowaniu.

Ryzyka związane z deriwatami finansowymi

Mimo wielu zalet, deriwaty finansowe niosą ze sobą również pewne ryzyka:

• Ryzyko rynkowe – zmienność cen aktywów bazowych może prowadzić do strat.
• Ryzyko kredytowe – ryzyko, że jedna ze stron umowy nie wywiąże się ze swoich zobowiązań.
• Ryzyko płynności – w niektórych przypadkach może być trudno znaleźć kupca lub sprzedawcę dla pozycji w deriwatach, co może prowadzić do problemów z likwidacją pozycji bez strat.
• Ryzyko dźwigni finansowej – deriwaty często są wykorzystywane z dźwignią finansową, co może zwiększać potencjalne zyski, ale również potencjalne straty.

Podsumowując, deriwaty finansowe są ważnym narzędziem na rynkach finansowych, oferującym wiele możliwości zarówno dla inwestorów, jak i dla firm. Jednakże, z ich wykorzystaniem wiążą się również pewne ryzyka, które wymagają zrozumienia i odpowiedniego zarządzania.